Dzwony

Wiadomości o dawnych dzwonach sieradzkiej fary nie przechowały się, Obecny kościół p.w. Wszystkich Świętych, wzniesiony na miejscu pierwotnej świątynie z XI W., powstał ok. 1370 r. Wieżę dzwonną dobudowano dopiero 1580 r., za czasów probostwa prepozyta kapituły sieradzkiej ks. Świętosława Sarnowskiego, którego nagrobek, choć przetrwał, niemal całkowicie zasłania ołtarz Matki Boskiej Szkaplerznej. Wiadomo, iż na wieży kościelnej wisiały trzy dzwonu do 1890 r., kiedy za probostwa prałata Władysława Mikołajewskiego (1866-1922) z uwagi na zły stan wieży zdjęto je i zawieszono na dzwonnicy zbudowanej z cegły po lewej stronie (od rynku) dawnego cmentarza. Dzwony te okupanci niemieccy zdjęli w 1915 r. I wywieźli w celu przetopienia na armaty. Nie udało się ustalić żadnych cech tych dzwonów. Następny proboszcz, ks. Walery Pogorzelski (1922-1941) stwierdził wprawdzie, iż parafia jednak ukryła przed Niemcami dwa niewielkie dzwony o łącznej wadze 369 kg, ale nie opisał ich przed przekazaniem na przetopienie celem zmniejszenia kosztów nowych dzwonów.

Plany nabycia nowych dzwonów zrodziły się już w 1927r. Żeby można było je zrealizować, należało wyremontować wieżę i przystosować ją do ich zawieszenia, bowiem wieża miała zamurowane nawet górne otwory. Komisja złożona z inżyniera powiatowego Ślósarskiego, burmistrza Ignacego Mąkowskiego i członków Dozoru Kościelnego, wyceniła wartość prac na 19 tys. ówczesnych złotych, a sprowadzony z Przemyśla właściciel słynnej firmy odlewniczej -Felczyński zapewnił, że na wieży po jej remoncie, można ulokować nawet cztery dzwony o łącznej wadze 3.200 kg. Prace przy remoncie wieży trwały w latach 1928-1931 i obejmował wymianę belek drewnianych i dachu wraz z jego pokryciem miedzianą blachą, założenie piorunochronów oraz opisanie wieży jej dolnej części szynami.

Dzwony zamówiono w firmie Karola Schwabe w Białej koło Bielska. Firmę tę polecił proboszczowi ks. prof. Wacław Gieburowski z Poznania. Wydaje się, że kwestią przesądzającą zamówienie w Białej, a nie w Przemyślu, była zaoferowana cenę 6 zł za kg spiżu, podczas gdy Felczyński chciał 9 zł. W ostatecznym rozliczeniu firma z Białej przyjęła także dwa stare dzwony, licząc ich wartość po 3 zł za kg.
Dostawa gotowych dzwonów nastąpiła w październiku 1931 r. Wszystkie trze dzwony w górnej części płaszcza mają oznaczenie wykonawcy „K.Schwabe. Odlewnia Dzwonów w Białej”.

Największy waży 1835 kg, jego średnica i wysokość mają 132 cm, a długość serca wynosi 135 cm. Na płaszczu tego dzwonu, pod herbem województwa sieradzkiego umieszczono następujący napis w prezentowanym układzie.

IMIĘ MOJE WALERY. ŻYWYCH WZYWAM UMARŁYCH OPŁAKUJĘ GROMY ROZPRASZAM.
D.O.M ANNO DOMINI 1931 SUMMO PONTIFICE PIO XI-PRAESSIDENTE REPUBLICAE IGNATION MOŚCICKI- ORDINARIO VLADISLAVENCI CAROLO RADOŃSKI
LOCO PERDITARUM TEMPORE MAGIN BELLI 1915 AN.- SUMPTU PAROCHIANORUM ET PROPRIO-TRES CAMPANS COMPARAVIT-
SAC. VALERIUS POGORZELSKI CUBUCULALARIUS INTIMUS SUAE SANCTITATIS
CANONICUS CAPITULI CALLISSIENSIS DEKANOS ET PRA-
EPOSITUS SIERADIENSIS-
ADIUVANTIBUS SACERDOTIBUS ALEX BRZEZIŃSKI RED.
EPHEM. FELICE BINKOWSKI M.S.T. –
IGNATIO BRONSZEWSKI ET THAEDOM MATUSZEWSKI

(Bogu Najwyższemu, Roku Pańskiego 1931. Za pontyfikatu Piusa XI, Prezydenta Republiki Ignacego Mościckiego, Ordynariusza Włocławskiego Karola Radońskiego w miejsce zrabowanych w czasie wielkiej wojny w 1915 r. sumptem parafian i własnym – trzy dzwony przygotował – ks. Walery Pogorzelski Tajny Szambelan Jego Świątobliwości, Kanonik Kapituły, Dziekan i Proboszcz Sieradzki przy pomocy kapłanów Aleksandra Brzezińskiego wychowawcy młodzieży, Feliksa Binkowskiego mgr Świętej Teologii Ignacego Bronszewskiego i Tadeusza Matuszewskiego)

Dzwon oczywiście czci pamięć ówczesnego proboszcza – ks. Walerego Pogorzelskiego.

Średni dzwon waży 1100 kg, posiada średnicę i wysokość 111 cm, a długość serca wynosi 122 cm. Na płaszczu u samej góry napis „Sieradz 1931 r.”, pod nim figura niewiasty ze stojącym obok dzieckiem. Dalej napis:

„IMIĘ MOJE DANUTA, DZWON TEN UFUNDOWALI JADWIGA KISIELEWSKA, STANISŁAW I STANISŁAWA SMOCZARSCY, JÓZEF I ZOFIA MODELSCY, ZBIGNIEW I EUGENIA MODELSCY, JULIAN I HALINA ŁEMPICCY, STANISŁAW I BRONISŁAWA DANIELEWICZ, BRONISŁAW DANIELEWICZ, JADWIGA KOWALSKA, ALEKSANDER I JADWIGA PLUCIŃSCY. III ZAKON ŚW. FRANCISZKA, BRACTWO ŚW. ANNY, KAZIMIERZ I JADWIGA LIPIŃSCY, ADAM TOMASZEWICZ, I KOLEJ. WYDZIAŁ DROGOWY”.

Kim byli fundatorzy? Jadwiga z Dziembowskich Kisielewska była właścicielką „dóbr Monice”. Smoczarscy byli właścicielami folwarku „Chabie”. Do Modelskich należała gorzelnia, rektyfikacja oraz Fabryka Drożdży. Julian Łempicki był rejentem. Do Danielewiczów należał Browar Parowy i Słodownia. Jadwiga Kowalska była właścicielka księgarni. Plucieńscy posiadali Hotel Poznański, Lipińscy Fabrykę Maszyn Rolniczych i Odlewnię Żelaza przy ul. Kościuszki 7. Adam Tomaszewicz – dziadek Andrzeja, naszego redakcyjnego kolegi, senatora po upadku PRL, był zastępcą Naczelnika Stacji PKP.

Najmniejszy dzwon waży 600 kg, jego średnica i wysokość wynosi 89 cm, a długość serca także 89 cm.
Pod wizerunkiem herbu Sieradza napis: „DAR RADY MIEJSKIEJ 1931. IMIĘ MOJE IGNACY” Dalej: wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, a pod nim napis: „KRÓLOWO KORONY POLSKIEJ BŁOGOSŁAW OJCZYŹNIE”. Nazwa dzwonu czci pamięć ówczesnego burmistrza – Ignacego Mąkowskiego.

Po zainstalowaniu nowych dzwonów bezzwłocznie przystąpiono do rozbiórki zastępczej dzwonnicy zwanej „szubienicą” i szpecącej otoczenie gotyckiego kościoła.
Nieznane są szczęśliwe okoliczności, w wyniku których Niemcy ponownie nie ukradli dzwonów w czasie okupacji Sieradza podczas II wojny światowej. Po ustąpieniu Niemców w styczniu 1945 r. i generalnym remoncie świątyni, która w czasie okupacji zmieniona była na magazyn zboża, dzwony tradycyjnie uruchamiane służyły parafianom do 1999 r. We wrześniu tego roku ks. prałat Czesław Rawski zakupił we włoskiej firmie „Uno Italia” z Warszawy dzwony elektroniczne ze zdolnością odtwarzania dźwięku różnych najlepszych dzwonów polskich, a także kilkudziesięciu melodii które były uruchamiane w godzinach 600 i 1200 na Anioł Pański, o godz. 1130 odtwarzają melodie „Bogurodzicy” a o godz. 2100 – Apel Jasnogórski.
Stare dzwony, ze względu na konieczność ochraniania wieży przed wstrząsami, używane były tylko na specjalne, szczególnie ważne okazje.

W roku 2012 przeprowadzono gruntowny remont wieży dzwonnej wyposażając ją w nową konstrukcję schodów oraz nowe zawieszenie dla dzwonów. Tym samym stworzono interesujący punkt widokowy na miasto i rzeki: Żeglinę i Wartę. Na wewnętrznej ścianie punkt widokowego została umieszczona wygrawerowana tablica z kamieniem z Groty Gargano oraz modlitwą do św. Michała Archanioła. Po gruntownej renowacji i konserwacji wieży dzwony zostały ponownie uruchomione przez firmę Edwarda Rducha i po dzisiejszy dzień służą pięknem swych dźwięków.

W dniu 8 listopada celebrowaliśmy 90-tą rocznicę poświęcenia dzwonów.

Kiedy Pan Bóg w Starym Testamencie dawał Mojżeszowi przepisy, jak ma urządzić świątynię i przybytek Pański, m. in. polecił sprawić srebrne trąby, przy pomocy których kapłani zwoływaliby lud do świątyni na ofiarę poranną i wieczorną. W służbie kultu używano dzwonów, aby zwrócić uwagę, że kapłan wchodzi do „Sancta Sanctorum” (Wj 28, 33—35)
Wielkie znaczenie dzwonów opiewa znany starożytny napis: Vivos voco, mortuos plango, fulgura frango — Zwołuję żywych, opłakuję zmarłych, łamię pioruny. Głos dzwonu staje się w rzeczy samej głosem Chrystusa i głosem Kościoła, głosem majestatu i potęgi, wreszcie głosem upomnienia. Gdy dzwon zabrzmi z wieży kościelnej, odzywają się przez niego Chrystus i jego Oblubienica Kościół święty.
Zwołują wiernych, by rychło zbiegli się na Najśw. Ofiarę, lub gdy są zbyt daleko, by choć z oddali uczestniczyli w niej myślą i sercem. Rankiem, w południe i wieczór donośnym głosem wzywają do oddania czci Matce Bożej, do odmawiania Anioł Pański. W Kościele katolickim dzwony towarzyszą wiernym przez całe ich życie od urodzenia się aż do grobu.

Przez poświęcenie otrzymują dzwony jako sakramentalną nadprzyrodzoną moc odstraszającą działanie złego ducha, który w rozmaity sposób, przez ogień, wodę, burzę itp. usiłuje szkodzić wiernym. Przepiękna modlitwa odmawiana przy poświęcaniu dzwonów, wylicza łaski, o jakie biskup prosi Boga dla wiernych, jeżeli będą ich używali z wiarą i pobożnością. Na zewnętrznej stronie dzwonów uwieczniano nie tylko twórców i fundatorów dzwonów, imię dzwonu, datę jego powstania, ale także jakieś budujące zdanie.